شمال نیوز / مهتاب مظفری سوادکوهی : صحبت از حضور و مشارکت سیاسی زنان که می شود ، معیارها و ارزشهایی از دل جامعه بیرون می زند که نه جایی نوشته شدند و نه سود و زیانشان به اثبات رسیده است.

 معیارهایی که علی رغم همه گیر شدن ، نتوانسته از قابلیت اجرایی این خواسته مشروع و قانونی کم کند و برعکس در سالهای اخیر انتظار جامعه از بانوان را بسیار بالاتر برده تا آنجا که انتصاب پست های مهم مدیریتی و اجرایی برای زنان ، دیگر آرزویی دور از ذهن نیست. با اینهمه و با وجود افزایش تمایل برای حضور گسترده زنان در عرصه های مختلف اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی ، یک حساب سرانگشتی نشان می دهد که زنان همچنان در عرصه های یاد شده مشارکت ناچیزی داشته اند. اگر گریزی به انتخابات مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا بزنیم می بینیم که حضور زنان در عرصه های مختلف انتخاباتی با نوسانات زیادی همراه بوده اما هرگز رقم بالا و چشمگیری نداشته است.

سوابق انتخاباتی نشان می دهد در دوره اول ، دوم و سوم مجلس شورای اسلامی ، تنها چهار زن به مجلس راه پیدا کردند که البته عملکرد قابل قبولی از خود نشان دادند. این مسئله باعث شد که در دوره چهارم مجلس حضور زنان به 9 نفر افزایش پیدا کند. 

در دوره پنجم نیز این تعداد به 14 نماینده زن رسید که جهش خوبی در این زمینه به شمار می رفت. دو دوره بعد نیز مجلس میزبان 13 نماینده زن بود که این تعداد در مجلس هشتم و نهم به ترتیب به 8 و 9 نماینده رسید.

در مجلس دهم و یازدهم نیز به ترتیب 17 و 16 زن در مجلس صاحب کرسی شدند که علی رغم داشتن روند افزایشی ، قابل قیاس با حضور مردان در این نهاد قانون گذاری نیست. 

اما این که چرا هیچ وقت نسبت یک به سی حضور خانم ها در برابر نمایندگان آقا طی این سال ها تغییر نکرده ، سوالی است که جامعه شناسان به آن بهتر پاسخ می دهند . 

در انتخابات ریاست جمهوری نیز اوضاع به مراتب بدتر است. در آخرین انتخابات ریاست جمهوری در سال 1400 ، 93 درصد ثبت نام کننده مرد و تنها 7 درصد از بانوان بود که همان ها هم نتوانستند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند.  

با یک نگاه کلی به آمارها می توان به این نتیجه رسید که کمتر بودن تعداد راه یافتگان زن به مجلس، ناشی از رغبت نداشتن بانوان به حضور در عرصه های انتخاباتی است . هر زمان که تعداد کاندیداهای زن بیشتر شده ، نمایندگان خانم بیشتری هم به مجلس راه یافته اند. 

این موضوع در مازندران نیز به تبع سایر استانها عمومیت دارد و زنان مازندرانی برای شرکت در فعالیتهای سیاسی همان قدر رغبت نشان می دهند که بانوان ما در اقصی نقاط کشور. 

غالب بودن فرهنگ مرد سالارانه

یک جامعه شناس و مدرس دانشگاه در این رابطه به ما می گوید: مهمترین فاکتور برای مشارکت حداکثری مردم در هر انتخاباتی افزايش میزان رضایتمندی و اعتماد عمومی است. 

مردم باید مطمئن شوند که مسئولان‌ دلسوز آنان‌ هستند و به اقتصاد، معیشت ، اشتغال ، درآمد ، رفاه ، امنیت و آسایش آنها توجه می کنند. 

اما باید دید چرا با وجود بالا بودن مشارکتهای مردمی و برخورداری جامعه از ظرفیتهای سياسی مناسب ، نقش زنان به عنوان گروهی که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد ، چندان پررنگ و قابل عرض نیست؟! 

این مسئله آنقدر نمود و ظهور دارد که متاسفانه در طول یازده دوره‌ انتخابات مجلس شورای اسلامی حتی یک زن از مازندران و بسیاری از استان‌های دیگر به عنوان نماينده وارد مجلس شورای اسلامی نشده و در بهترین آمار دیده شده ، کمتر از 6 درصد از کرسی های مجلس به زنان رسیده است.

در حالیکه در اروپا و کشورهای اسکاندیناوی این رقم به 20 تا 40 درصد می رسد.

 به عبارت دیگر در طول سالهای پس از انقلاب زنان در انتخابات مشارکت داشته اند اما در انتخاب شدن نقشی ندارند!

علی ظهیری که دکترای جامعه شناسی با گرایش اقتصاد و توسعه  دارد ، معتقد است : بانوان مازندرانی اگرچه در بسیاری از عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی حضوری پررنگ دارند اما متاسفانه در زمینه فعالیت‌های حزبی و سیاسی هنوز به جایگاه اصلی خود دست نیافته اند. 

شاید یکی از دلایل مهم این موضوع ، غالب بودن فرهنگ مرد سالارانه به ویژه در جوامع روستایی است که فعالیتهای کشاورزی ، فرصت کمتری را برای مشارکت زنان باقی می گذارد.

غالب بودن دیدگاه های سنتی و فراهم نبودن فضاهای فرهنگی و فکری در جامعه ، ورود زنان به احزاب و تشکلهای سیاسی را نیز با مشکل مواجه می کند. 

او ادامه می دهد: دلیل دیگر کناره گیری بانوان از فعالیتهای سیاسی ، بالا بودن هزینه های رایج در این فعالیتها و گاها ناامن بودن فضا برای حضور در عرصه های انتخاباتی است. 

از طرفی موانع متعدد ساختاری موجب می شود مسئولیت های مهم ، اصلی و کلیدی چون ریاست جمهوری ، ریاست قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی و ... به زنان نرسد .

همچنین برداشت های متفاوتی در تدوین و حتی تفسیر قانون اساسی وجود دارد که این امر احقاق حقوق سیاسی زنان در کشور را با چالش مواجه می کند.

مانع بعدی و شاید مهمترین مانع برای مشارکت زنان در عرصه های سیاسی ، ساختار غلط فرهنگی و باورهای کهنه و قدیمی است. 

برخی ایفای حقوق زنان را محصولی وارداتی می دانند و بر این باورند که زنان به دلیل داشتن شخصیتی حساس و منفعل باید از سیاست یا قضاوت دوری کنند. در صورتی که زنان در صدر اسلام مناصب سياسی مهمی داشته اند.

 مانع بعدی ساختار قانونی است. برخی کارشناسان معتقدند برخی قوانين با حقوق سياسی زنان در ایران منافات دارد و بارها این کاستی‌ها را در بطن قانون اساسی یاد آور شده اند. 

این جامعه شناس تصریح می کند:در ساختار اجتماعی نیز بی سوادی ، دسترسی محدود به آموزش ، فقدان فرصت های برابر با مردان ، نگرش تبعیض آمیز فرهنگی ، اجتماعی ، مسئولیت در خانواده ، فرزند آوری ، تربیت و جامعه پذیر کردن فرزند ، مزاحمت و خشونت موجود ، مانع از مشارکت حداکثری زنان در عرصه های سیاسی می شود. به این موارد باید بی عدالتی بین زن و مرد در دریافت حقوق ، نگاه تک بعدی و تبعیض آمیز به زنان در خانواده های سنتی را هم اضافه کرد که به موجب آن ، زن ها از بسیاری از حقوق سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی خود محروم می شوند و نقش آنها به خانه داری محدود می گردد. 

دکتر علی ظهیری یادآور می شود : از نظر بسیاری از جامعه شناسان ، زنان مثل مردان عقلانی هستند و تجربه نشان داده که در فرصت برابر و در صورت استفاده از امکانات و شرایط مناسب از بسیاری از مردان پیشی می گیرند.

اختصاص سهمیه مبتنی بر جمعیت زنان

و کلیدی ترین عنصر برای توسعه یک جامعه‌ برخورداری مردان و زنان آن جامعه از فرهنگ ، آگاهی و مهارت آموزی است. 

آموزش از طریق رسانه های گروهی ، مطبوعات ، تلویزیون ، فضای مجازی و سازمان ها و نهادهای مختلف فرهنگی و آموزشی یکی از بهترین راهکارهای تشویق بانوان برای حضور در میادین سیاسی است. همچنین می توان با سهمیه بندی  و اختصاص سهمیه های ویژه مبتنی بر جمعیت زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا ، میزان مشارکت زنان را همانند کشورهای پیشرفته و دمکراتیک جهان افزایش داد.

او تاکید می کند: توجه به شخصیت و مقام و منزلت زنان ، حمایت جامعه و دولتمردان می تواند تا حدود زیادی به خلاقیت و توانمندسازی آنها کمک کرده و زمینه های استحکام بخشی به هویت عمومی زنان را فراهم آورد. 

آنچه که مسلم است در کشور ما بانوان همواره به عنوان سرمایه های اجتماعی تأثیرگذار در طول تاریخ مطرح بوده اند و با فراهم آوردن فرصتهای برابر برای حضور آنها در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی می توان مسوولیت بخش عمده ای از مسائل کشور را با خیال راحت بر دوش بانوان نهاد. 

بانوان کم کاری نکنند

یک بانوی فعال اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی که سابقه حضور در دو دوره شوراهای اسلامی شهر زیراب سوادکوه و شوراهای عالی استان ها را در کارنامه خود دارد ، مهمترین عامل حضور نیافتن بانوان در عرصه های انتخاباتی را کم کاری خود آنها می داند. 

نرگس کمالی که از سال 1386 به طور رسمی فعالیتهای شورایی خود را آغاز کرده است ، می گوید: من به عنوان یک زن ، موفق شدم در منطقه سنت گرایی مثل سوادکوه در دو دوره شورای اسلامی با اختلاف زیاد بیشترین آرای مردمی را کسب کنم. 

پدرم خیر بود و بیشترین رای را نیز به پشتوانه ایشان کسب کردم. خوشبختانه با  تجارب و عملکرد خوبی که در این دو دوره داشتم توانستم به عنوان نماینده شورای عالی استانها به مدت 10 سال در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی مجلس حضور پیدا کنم. 

او ادامه می دهد : من فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی خود را از سنین نوجوانی آغاز کردم و بعدها با خدمت در آموزش و پرورش و سازمانهای مردم نهاد حضور پررنگ تری در جامعه داشتم. 

همزمان با فعالیتهای شورایی ، 13 سال در شورای اجرایی هلال احمر مازندران فعالیت داشتم که 4 سال از آن را بازرس بودم. امروز هم نزدیک به 7 سال است که  به عنوان نایب رییس شورای راهبردی جمعیت فرزندان شاهد و ایثارگر مازندران مشغول فعالیت و پیگیر مطالبات خانواده های عزیز شهدا و ایثارگران هستم. 

کمالی تصریح می کند: طبق قانون شوراها ، شهرهایی که بالای دو میلیون نفر جمعیت دارند ، سه نماینده و شهرهای زیر دو میلیون نفر، دو نماینده می توانند به شورای عالی استانها معرفی کنند و فقط شهر تهران است که اجازه دارد چهار نماینده معرفی کند.

با توجه به 31 استانی که در کشور وجود دارد 75 نفر به شورای عالی استانها معرفی می شوند که خوشبختانه علی رغم همه نگاههای مخالفی که وجود داشت ، توانستم رای اعتماد شورای شهرستانها را به دست بیاورم و به شورای عالی استانها راه پیدا کنم. 

به محض ورود هم انتخابات هیئت رییسه برگزار و کمیسیونها تشکیل شد که بنده به عنوان رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای عالی استانها از میان 23 نفر از نمایندگان کل کشور رای آورده و به عنوان تنها خانم رییس کمیسیون در آن مقطع مشغول به کار شدم. 

 این بانوی فعال فرهنگی و اجتماعی به فعالیتهای ورزشی خود نیز اشاره کرد و اظهار داشت: نایب رییسی والیبال شهرستان ، نایب رییسی ورزش ووشوی استان ، نایب رییسی ورزش ناشنوایان مازندران و در حال حاضر هم دبیری شورای راهبردی ورزشهای رزمی کشور از جمله مسوولیتهای ورزشی است که در سطوح مختلف به عهده داشته ام. همکاری مداوم و مستمر با موسسات خیریه ، فعالیت در ستاد انتخاباتی آقای رییسی به عنوان معاون بانوان و مشاور مدیر کل آموزش و پرورش مازندران از دیگر فعالیتهای بنده در عرصه های مختلف سیاسی و فرهنگی و اجتماعی است. 

همه اینها نشان می دهد که بانوان مازندرانی اگر بخواهند می توانند از ظرفیتهای بالقوه خود در همه عرصه های فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی استفاده کنند.

ترس از حضور و پیامدهای ناشی از آن

نرگس کمالی مهمترین دلیل کناره گیری بانوان مازندرانی در عرصه های مختلف سیاسی را ترس از حضور و پیامدهای ناشی از آن می داند ومی گوید: حمایت نکردن مدیران و مسوولین استانی و ملی به جهت باور نداشتن توانمندیها و ظرفیتهای بانوان در عرصه های مختلف و همطراز بودن آنها با آقایان ، شاید یکی از بزرگترین خلاء های موجود در جامعه مدیریتی کشور باشد که موجب کاهش جسارت و اعتماد به نفس خانمها می شود. 

هر زنی که وارد عرصه انتخابات می شود به خاطر محدودیتهای ناشی از ساختار سیاسی و تربیتی موجود که به زن می آموزد باید در خانه بماند و به خانه داری ، همسر داری و تربیت فرزندان خود بپردازد ، انگیزه اش را از دست می دهد. 

تجربه زنانی هم که ورود پیدا کردند چندان بهتر نیست و بسیاری از آنها به خاطر رقابت ناسالم ، یا تخریب می شوند و یا تحت فشار قرار می گیرند. به همین دلیل ، ترجیح  می دهند که در دوره های بعد شرکت نکنند و در خانه بمانند. 

عامل بعدی فرهنگ غلط حاکم در جامعه و خانواده هاست و این مسئله در استانهای شمالی کشور بیشتر دیده می شود. همسرانی که به بانوان اجازه حضور در عرصه های مختلف اجتماعی را نمی دهند و ترجیح می دهند زنان خانواده به وظایف خود در خانه عمل کنند تا بیرون از خانه. 

عضو سابق شورای اسلامی شهر زیراب اظهار می کند : وجود نگاههای سیاسی و حزبی بودن و جناحی بودن بسیاری از شهرهای مازندران ، یکی دیگر از عوامل راه نیافتن بانوان به مجلس شورای اسلامی است. 

در انتخابات شورا هم حضور بانوان در شهرهای بزرگی مثل ساری ، قائم شهر و در شرق مازندران بسیار کمرنگ بوده اما در غرب مازندران اوضاع همیشه بهتر است. به طور مثال در شهر آمل در یک دوره ای سه خانم و در بابل یک خانم در دو تا سه دوره و در فریدونکنار هم یک خانم در چهار دوره با رای بالا منتخب مردم  شدند. 

سختگیری بیشتر مراجع نظارتی در مورد خانم ها  

او  یادآور می شود: سختگیریهای مراجع نظارتی در مورد خانم ها همیشه با حساسیتهای بیشتری توام است و از کوچکترین دلیل برای رد صلاحیت بانوان استفاده می کنند.

بانوانی هم که تایید می شوند از سوی رقبا تخریب می شوند و فرصت برای حضور پررنگ را از دست می دهند. 

با همه این مصائب ، جایگاه موثر زنان از زمان انقلاب و سال های دفاع مقدس کاملا مشخص است و امروز هم به عنوان نیمی از جمعیت تشکیل دهنده کشور مهمترین نقش را در تصمیمات خانواده و جامعه ایفا می کنند. 

بانوان هر شهری اول باید به خود و سپس به همجنسانشان کمک کنند و از آنها حمایت کنند. بانوان فعال و برجسته را شناسایی و زمینه حضور آنها را فراهم کنند. 

از زنان استفاده ابزاری نشود

از زنان نباید در زمان انتخابات استفاده ابزاری شود. زیرا بانوان بیشترین تاثیر را در صندوقهای رای دارند. 

زن از نگاه اسلام یک ابزار نیست و محدودیتهایی که بزرگان ما برایمان وضع کردند از طریق مراجع تقلید قابل پیگیری و تفسیر است. آنچه که مسلم است ، مهمترین اصل برای حضور در هر عرصه ای حفظ و رعایت شئونات اسلامی است.